Latince Detay #1

Evet sevgili öğrenciler (dedi hoca), bugünkü dersimizde latincenin temelinde yatan çekim muhabbetine giriyoruz. Fiillerin, isimlerin kaç türden, nasıl incelendiğine bakıyoruz.

Öncelikle Latince kelimeler üç türde inceleniyorlar:

1)Genus (Cins) : Masculinum (erkek), Femininum (dişi), Neutrum (cinsiyetsiz)
2)Numerus (Sayı): Singularis (tekil), Pluralis (çoğul)
3)Casus (Hal)

Burada önemli olan, tıpkı Almanca'daki gibi Casus eklerinin ne olduğunu bilmemiz...Onlar da bildiğimiz üzere 5'e ayrılıyorlar:

1) Nominativus (Yalın hal)
2) Genitivus (İyelik)
3) Dativus (-e hali)
4) Accusativus (-i hali)
5) Ablativus (araç eki. -yla -yle)
6) Vokativus (seslenme, emir)

Elimizde bulunan herhangi bir fiili yukarıdaki hallere ve kişilere göre çekimlediğimiz zaman, Latincenin büyük bir bölümünü kapmış gibi oluyoruz. Saçmalığa bak :) Bu arada Ben, Sen, O falan gibi kelimeler kullanılmıyor cümlelerde. Eylemi kimin yaptığını çekimlerden anlıyoruz.

Laudare (övmek) fiilini 6 şahısa göre çekimleyelim mesela. Bu arada are'nin mastar eki olduğunu ve çekimleme esnasında kaldırıldığını belirtelim. Ancak bir diğer mastar olan ere'de bu söz konusu değil. Sadece re'sini kaldırıyoruz. İki şekilde örnekleyelim:

1. tekil: -o : laudo
2. tekil: -s : laudas
3. tekil: -t : laudat
1. çoğul: -mus : laudamus
2. çoğul: -tis : laudatis
3. çoğul: -nt : laudant

Yukarıda çekimlenen fiilde mastar kalkınca son harf sessiz olduğundan araya gelen 'a' kaynaştırması kafanızı karıştırmamalı diye not düşmekte fayda var. Şimdi '-ere' mastarı ile sonlanan 'sedere' yi (oturmak) çekimleyelim.

1. tekil: -o : sedoe
2. tekil: -s : sedes
3. tekil: -t : sedet
1. çoğul: -mus : sedemus
2. çoğul: -tis : sedetis
3. çoğul: -nt : sedent


Fiil çekimlemelerinden önce bahsetmiştik ki, ismin hal ekleri vardır. Ve bu hal eklerini çekimleyerek devam edelim ki uzun uzun cümleleri çevirebilmek için altyapımız tamamlanmış olsun (sokayım böyle altyapıya).

Vatansever demek olan patria ismini çekimliyoruz.

Nom. singulare : patria pluralis : patriae
Gen. singulare : patriae pluralis : patriarum
Dat. singulare : patriae pluralis : patris
Acc. singulare : patriam pluralis : patras
Abl. singulare : patria pluralis : patris
Vac. singulare : patria pluralis : patrae


Çoğul bölümde son harflerin kafalarına göre düştüğünü görüp sinirlensek de birkaç örnekle devam edelim:

Rosa (Gül)

rosa rosae
rosae rosarum
rosae rosis
rosam rosas
rosa rosis
rosa rosa

Silva (Orman)

silva silvae
silvae silvarum
silvae silvis
silvam silvas
silva silvis
silva silva



Bu arada çekimlediğimiz tüm isimler Femininum türündedir tabi ki. Diğerlerini henüz göstermediler.


Bir sonraki görüşmemize kadar Latince'nin allah belasını versin.